OSMANLI İMPARATORLUĞU'NDA KARAYOLU ULAŞIMI: KOŞULLAR VE KISITLAR

Ertuğrul TOKDEMİR (İstanbul Teknik Üniversitesi)
Saime Suna KAYAM(İstanbul Teknik Üniversitesi)

Osmanlı İmparatorluğu ulaştırma sistemine ilişkin yapılmış çalışmaların büyük bir kısmında yol inşa aşamaları ve bunların finansmanında kullanılan yöntemler gibi daha çok idare merkezli bir yaklaşıma rastlanmaktadır. Bu bildiride ise esas itibariyle ekonomi merkezli bir bakış açısı vardır. Burada, daha önceki çalışmalarda üzerinde durulan ulaştırma faaliyetleri ve genişliğine incelenen demiryolları veri alınarak, sistemin temel bileşenlerinden olan karayolları ele alınmaktadır.

Bir ulaştırma sistemi, sadece demiryolu veya karayoluna dayandırılamayacağı gibi her ikisinin birbirini tamamlayıcı nitelikte olması gerekir. Ayrıca hizmet üretiminde kullanılan girdiler de dikkate alınmalıdır. Bildiride sistemin bütün bu bileşenleriyle sürdürülebilirliği incelenmiş; ulaştırma hizmeti üretiminin iktisadi boyutları ve verimlilik düzeyi sorgulanmıştır. Üretimde kullanılan araçların özellikle ulaşım talebinde geniş çaplı artışların meydana geldiği savaş koşullarında ne derece yetersiz kaldığı ortaya konmuştur. Savaş gibi ulaştırma sektörünün tümüyle sınırlayıcı unsur konumuna geldiği dönemlerde, ekonominin diğer kesimlerinden aktarılan kaynaklardaki büyük artışlar bile bazı girdilerin sabit kalması hatta giderek miktarca azalması nedeniyle azalan verimlerin ortaya çıkmasını önleyememiştir. Bu verim düşüşü ise ekonomiden gittikçe artan oranda kaynak transferini gerektirmektedir.

Bu çalışma sonucunda, Osmanlı İmparatorluğu'nda bölgeler arası ve dış dünyayla entegrasyon ile iktisadi gelişme sorunlarının özellikle karayolu ulaşım koşulları ve kısıtlarından bağımsız irdelenemeyeceği ortaya konmaktadır.