TÜRKİYE EKONOMİSİNDE VERGİ GELİRLERİNİN GELİŞİMİ:
BİRİKİM SÜRECİ AÇISINDAN BİR YAKLAŞIM [1960 - 2002]

Sezai TEMELLİ (İstanbul Üniversitesi)
Ayşegül YAKAR ÖNAL (İstanbul Üniversitesi)

Türkiye ekonomisinin makro ekonomik boyutta ortaya çıkan sorunları arasında kamu finansman açığı sorunu kronik bir görüntü sergilemektedir. Bu sorun diğer makro boyuttaki sorunların da kaynağı olarak algılandığından, Türkiye ekonomisinin sorunlarına ilişkin çözüm önerilerinin odak noktasında kamu finansman açıklarıyla mücadele yer almaktadır. Özellikle son yirmi yıllık süreçte bu sorunun aşılmasına yönelik politikalarda kamu kesiminin mali disiplini ön plana çıkmakta, disiplin aracı olarak da kamu harcamalarının kısılması biricik çözüm olarak ele alınmaktadır. Son yaşanan kriz sonrasında da kamunun küçültülmesi yoluyla krizden çıkış senaryoları en popular senaryolar olarak görülmekte ve ekonominin 'etkin' kamuoyu tarafından da desteklenmektedir. Bu çerçevede yaşama geçirilen kamu ekonomisine yönelik politikaların bir sonucu olarak birincil bütçe harcamalarında yaratılan fazla önem arz etmektedir. Birincil bütçede yaratılan fazla, kapsamı itibariyle kamusal alana yönelik toplumsal taleplerin karşılanamamasına denk gelmektedir. Doğal olarak bu türden bir gelişme toplumsal yaşamın yoksullaşması, piyasa alanının kamusal alan aleyhine genişlemesi ile doğru orantılı bir gelişme sergilemesini karşımıza çıkarmaktadır. Bütçe kompozisyonuna süreç içinde baktığımızda ise kamu finansman sorununun kaynağını birincil bütçe harcamalarından daha fazla faiz ödemeleri ve daha geniş kapsamda kamu finansman politikalarının oluşturduğunu görmekteyiz. Neo-liberal iktisat politikalarının ideolojik / politik düzlemde sürekli yinelediği mali disiplin olgusunun yansıdığı alan ciddi bir yanılsamayla birincil bütçenin üzerinde yoğunlaşmaktadır. Yukarıdaki başlık çerçevesinde gerçekleştirmeye çalışacağımız çalışmanın ana ekseni kamu finansman aracı olarak vergilerin Türkiye ekonomisindeki gelişimini incelemek, bu gelişme sürecinde vergi yapısının etkinliğini birikim süreci bağlamında ele almaktır. Çalışmamız, yeterli vergi gelirinin sağlanamaması, vergi tabanının genişleyememesi ve vergi etkinliğinin gerçekleştirilememesi sonucunda ortaya çıkan kamu finansman sorununun bir harcama fazlasından kaynaklandığı yaklaşımı yerine yetersiz vergi gelirleri nedeniyle ortaya çıkan kamu finansman sorununu bölüşüm ilişkileri çerçevesinde ele alıp incelemeyi ve birikim süreci açısından küreselleşme süreci ve küreselleşme öncesi süreç olarak karşılaştırmalı analizini yapmayı amaçlamaktadır.