ÖZELLEŞTİRMENİN SOSYO-EKONOMİK MANİPÜLASYONU
-BULANIK BİLİŞSEL HARİTALAMA YÖNTEMİYLE FİRMA ÖLÇEĞİNDE BİR ANALİZ-

Orhan ÇOBAN (Erciyes Üniversitesi)
Gökhan SEÇME (Erciyes Üniversitesi)

Teknolojik gelişmelere zamanında adapte olunamaması, istihdam-yatırım politikalarında siyasi kararların öncelik arz etmesi ve mülkiyet yapısı gibi çeşitli nedenlerle Türkiye'de kamu kesimine ait işletmelerin verimliliğinin ve rekabet gücünün arttırılamadığı iddia edilmektedir. Sözkonusu işletmelerde ortaya çıkan zararların devlet tarafından finanse edilmesine bağlı olarak ekonomik dengelerin bozulduğu ve toplumsal refahın olumsuz yönde etkilendiği varsayılmaktadır. Bu ve benzeri gerekçelerden hareketle özelleştirme politikaları uygulamaya konulmuştur.

Özelleştirme eksenli politika ve uygulamaların ilk etkileri öncelikle KİT çalışanları üzerinde görülmekte olup, çalışanların düşünce ve beklentilerinin ortaya konulması önem arz etmektedir. 2002 yılında özelleştirilmesi planlanan Nevşehir Tekel İçki Fabrikasında çalışanların düşünce ve beklentileri, temeli Euler (1736) tarafından formüle edilen Grafik Teorisine dayanan ve Axelrod (1976) tarafından geliştirilen Bulanık Bilişsel Haritalama (Fuzzy Cognitive Mapping) yöntemiyle analiz edilmiştir. Analizlerde Estimates 6.0 ve Microsoft-Excel 2000 paket programlarından yararlanılmıştır.

Tüm bulgu ve beklentiler dikkate alındığında işsizliğin en merkezi değişken olduğu belirlenmiştir. İşsizliği kalite, verimlilik, il ekonomisine katkı, aile içi huzurluk ve ücret değişkenleri takip ederken, işçi ve memur ilgi grupları sosyal haritaları dikkate alındığında ise, benzerlik ve farklılıkların olduğu tespit edilmiştir. Her iki ilgi grubu açısından işsizlik merkezi değişken olurken, işçiler açısından ücretler, il ekonomisine katkı ve aile içi huzursuzluk değişkenlerinin ön plana çıktığı, memurlar açısından ise kalite, verimlilik ve üretim miktarı değişkenlerinin daha önemli olduğu görülmüştür. Ayrıca, bulanık bilişsel harita simülasyonları ve "Eğer-Sonuç" senaryoları ile değişkenlerin etkilerine ait tahminlerde bulunulmuştur.