İNSANİ KALKINMANIN ÖLÇÜMÜNDE YENİ BİR ENDEKS DENEMESİ: YAŞAMIN YETKİNLİĞİ ENDEKSİ

Mine YILMAZER (Adnan Menderes Üniversitesi)
Fuat ERDAL (Adnan Menderes Üniversitesi)

Kalkınma ekonomisi ile ilgili modeller, gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerdeki nicel ve nitel farklılıkları incelemeye yöneliktir. Geleneksel kuramcılar, daha çok maddi yetersizliklerle ilgilenmiş ve kalkınmanın hesaplanması genellikle kişi başına gelir düzeyi ile sınırlı kalmıştır. 1970’li yıllardan itibaren geleneksel kalkınma anlayışının yetersizliği tartışılmış ve kalkınma literatüründe insan merkezli yaklaşımlar ön plana çıkmıştır. Bu yaklaşımlarda, kalkınmanın nihai amacının insan olduğu ve insani değerlere öncelik veren modellerin oluşturulması gerektiği vurgulanmıştır. Ülkelerin kalkınma başarısının ölçümünde farklı yöntemler kullanılmıştır. Söz konusu çalışmalar içinde en önemlisi Birlemiş Milletler Kalkınma Programı (UNDP)’nın oluşturduğu İnsani Kalkınma Endeksi (HDI)’dir.

Bu çalışmada ise, insani kalkınmanın somutlaştırılmasına yönelik çabalar kapsamında, HDI’den daha kapsamlı bir ölçüm yapılmıştır. 16 değişken kullanılarak, Ekonomik, Sosyal ve Politik Endeksler ve bunların aritmetik ortalamasından oluşan Yaşamın Yetkinliği Endeksi (YYE) ölçümü denenmiştir. Türkiye’de 1985-1999 döneminde her üç endeks ve YYE’nin gelişimi incelenmiştir. Bu ölçümde temel amaç, Türkiye’deki insani kalkınma politikalarının farklı bir bakış açısıyla ve çok yönlü değerlendirilmesini sağlamak ve uygulanacak politikalarda yol gösterici olmaktır. Elde edilen sonuçlar, YYE’nin insani kalkınma performansını yansıtmada HDI kadar başarılı olduğunu göstermektedir.