AVRUPA BİRLİĞİ İLE GÜMRÜK BİRLİĞİ'NİN İMALAT SANAYİİ ALT SEKTÖRLERİ ÜZERİNDEKİ YOĞUNLAŞMA VE KARLILIK ETKİLERİ

Sevinç Mıhçı (Hacettepe Üniversitesi)
Arzu Akkoyunlu Wigley (Hacettepe Üniversitesi)

Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki Gümrük Birliği uygulaması Ocak 1996 yılında uygulanmaya başlanmıştır.Gümrük Birliği'nden hemen önce bile imalat sanayiinde koruma oranlarının yüksek olduğu görülmektdir.1995 yılında ortalama nominal koruma oranı AB'den yapılan sanayii malları ithalatında %12.30, AB dışı ülkelerden yapılan sanayii malları ithalatında ise %17.15'dir. Gümrük Birliğinin birinci yılında ise AB'den yapılan imalat sanayii ithalatında % 37.2, AB dışı ülkelerden yapılan imalat sanayii ithalatında %45 artış meydana gelmiştir.

Yeni dış ticaret teorileri tarafından öne sürülen "rekabet taraftarı etki"ye göre ticaret serbestisi rekabeti arttırmakta ve karlılığı azaltmaktadır. Diğer yandan endüstriyel organizasyon teorisinin ithalat disiplini hipotezine göre, yabancı rekabetten kaynaklanan baskı sonucunda sanayii düzeyinde karlılık azalmaktadır. Diğer yandan, yeniden yapılanma (rasyonalizasyon) etkisi olarak adlandırılan etkiye göre, dış ticaretin serbestleştirilmesi sonucu rekabetin artması ve karın azalması bazı firmaların piyasadan çekilmesine neden olarak üretici firma sayısının azalmasına yani yoğunlaşma oranının artmasına neden olmaktadır.

Çalışmanın amacı, Türkiye ile AB arasındaki Gümrük Birliği sonucunda meydana gelen ticaret serbestisinin teoride öngörüldüğü gibi rekabet taraftarı etki yaratıp yaratmadığını incelemektir. Bu amaca yönelik olarak, 12 imalat sanayii alt sektörü için 1996-2000 yılları arasında yoğunlaşma oranının ve karlılığı temsil eden değişken olarak fiyat- maliyet marjini'nin (mark-up) belirleyicileri panel veri yöntemi kullanılarak tahmin edilecektir. Diğer bir deyişle, AB ile Gümrük Birliği'nin fiyat-maliyet marjinleri ve yoğunlaşma üzerindeki etkileri sektörel düzeyde tartışılacaktır.