İLLER DÜZEYİNDE BİR KARŞILAŞTIRMA: İMALAT SANAYİİNDE GÖRELİ ETKİNLİK VE SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİK

İlknur YAVUZ (Milli Prodüktivite Merkezi)

Ülkemizde hem sanayileşme, hem de sosyo-ekonomik gelişmişlik yönünden yaşanan bölgesel dengesizlik, yıllardır üzerinde tartışılan ve çözüm üretilmeye çalışılan bir sorun olmuştur. Çözüm önerileri oluşturulabilmesi için hala dengesizliğin yapısı ve boyutları üzerine tespitlere gerek duyulmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, belirtilen çerçevede bir katkıda bulunmak, imalat sanayiinin bütünü ve alt kolları itibariyle etkinliğini, iller bazında karşılaştırmak, elde edilen etkinlik düzeyleri ile illerdeki sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeylerinin bir paralellik gösterip göstermediğini saptamaktır. Kullanılan veriler, DİE'den elde edilmiş olup 1998 yılında imalat sanayii bütününde(ve ikili kodda alt kollarında) faaliyet gösteren, 10 veya daha çok işçi çalıştıran özel işletmeler ile kamu işletmelerinin tamamını kapsamaktadır.

Etkinlik karşılaştırması için kullanılan Veri Zarflama Analizi (Data Envelopment Analysis), matematiksel programlama prensipleri ile çalışan, aynı üretim faaliyetini gerçekleştiren birimler arasında görece etkin olanlardan oluşan bir sınır belirleyerek, görece etkinsiz çalışan birimlerin performansını bu sınırdan uzaklıkları ölçüsünde ortaya koyabilen bir tekniktir. Çalışmada, illerdeki imalat sanayii üretiminin toplam teknik etkinliği, salt teknik etkinlik ve ölçek etkinliği olarak ayrıştırılmış, etkin ve etkin olmayan illerin girdi ve çıktı yönünden istatistiksel olarak anlamlı bir farkı olup olmadığı incelenmiş, elde edilen sonuçlar benzer teknikler kullanan çalışmaların sonuçları ile karşılaştırıldıktan sonra illerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralamaları ile göreli etkinlik düzeyleri Spearman ? katsayısı ile karşılaştırılmıştır.